histsztuk: STAROŻYTNY EGIPT

mapa Egiptu

Informacje ogólne

-rytm życia Egipcjan regulował Nil

-religia w ścisłym związku z ustrojem - sztuka związana z władzą i religią.

-wybrzeża Nilu pokryte bujną roślinnością - stąd papirus i kwiaty lotosu częstym motywem w malarstwie i architektonicznych detalach. Ptactwo, ryby i inne zwierzęta przedstawiane w sztuce

-poza Nilem pustynny krajobraz - brak drewna, lasów

-duże złoża kamienia, piaskowca, bazaltu, granitu, wapienia - używane w architekturze świątyń, grobowców, monumentalnej rzeźbie

-złoża kamieni półszlachetnych: turkusów, agatów, ametystów, kryształu górskiego oraz złoto - służyły do wyrobu biżuterii i zdobienia przedmiotów codziennego użytku w bogatych domach.

Religia

-Wielobóstwo (charakter politeistyczny)

-Wielu bogów czczono pod postaciami zwierząt.

Bóg słońca Re przedstawiony z dyskiem słonecznym i głową sokoła

Bogini miłości Bastet - przedstawiana jako kot lub kobieta z głową kota

-powszechny kult boga słońca - Re i boga świata podziemnego - Ozyrysa

-wiara w życie pozagrobowe

-wiara w to że pozagrobowym życiem wiecznym może się cieszyć tylko ten, którego ciało nie uległo zniszczeniu - stąd mumifikacja zwłok, budowanie grobowców i wyposażanie ich w sprzęty i amulety

Ustrój

U szczytu hierarchii faraon uważany za boga. Potem kapłani, urzędnicy, a na końcu rzemieślnicy i chłopi. Z czasem kult faraona uległ osłabieniu na rzecz lokalnych bóstw. Stąd z czasem zaprzestano budowy piramid (grobowce) a zaczęto budować świątynie.

Sztuka

-pełni funkcję ideologiczną, powstaje na zlecenie klasy rządzącej

-sztuka monumentalna służy władzy i religii. Wzmacnia wierzenia religijne, gloryfikuje władzę.

-artyści nie tworzyli osobistych wypowiedzi, ich twórczość obrazowała istniejący w państwie porządek rzeczy

Architektura świecka

-domostwa prymitywne i nietrwałe z suszonej cegły i mułu nilowego

-pałace faraonów również nietrwałe. Nie przetrwały do dziś. Były to kompleksy niskich pomieszczeń z ogrodem i stawem

Architektura grobowcowa

Budulcem jest kamień.

- Mastaba pierwsza forma grobowca. Był to kopiec w kształcie nasypu ziemnego o ukośnych ścianach, z kamienia lub cegły. Pod ziemią sarkofag z mumią zmarłego

mastaba

Piramidy - faraonowie wznosili grobowce-piramidy jeszcze za swojego życia. Budowane przez chłopów w czasie wolnym od zbiorów i zasiewów.

-Piramida schodkowa Dżesera - najstarsza, gdzie po raz pierwszy zastosowano kamień jako materiał budulcowy

Piramida schodkowa Dżesera

-Piramidy w Gizie - najsłynniejszy kompleks piramid. Składa się na niego piramida Cheopsa, Chefrena i Mykerinosa, słynny sfinks o twarzy faraona Chefrena i ciele lwa.

Piramidy miały kształt ogromnych ostrosłupów. Pod ziemią w centrum znajdowała się komora grobowa z sarkofagiem Faraona.

Kompleks piramid w Gizie

piramida Cheopsa w Gizie

sfinks Chefrena w Gizie

-grobowce kute w skałach - w czasach późniejszych osoba faraona traci na znaczeniu i zaniechano budowy piramid. Grobowce są kute w skale. Największa ich liczba znajduje się w Dolinie Królów i Królowych. Tutaj znaleziono pierwszy w dziejach archeologii egipskiej nietknięty grób królewski z pełnym wyposażeniem - grobowiec Tutenchamona.

Dolina Królów

Grobowiec Tutenchamona w Dolinie Królów

Świątynie

-budowane z kamienia

-monumentalne

-formy ciężkie, zwarte, uproszczone, bez prześwitów

-duża ilość kolumn i filarów - z powodu ciężkości kamienia, przy wielkich powierzchniach sal kolumny i filary pełniły funkcję konstrukcyjną, podtrzymującą.

Filar był potężną podporą pionową z kamienia o przekroju czworoboku

Kolumna - filar o przekroju koła. Najpierw prosta, później zdobiona

kolumny w Świątyni w Karnaku

Świątynia Ramzesa II w Abu Simbel

Świątynia królowej Hatszepsut

Rzeźba

- monumentalna

- większe rzeźby wykonane w granicie i bazalcie ; mniejsze - drewno, wapień, muł nilowy

- relief i rzeźbę pełną malowano (polichromia)

relief - płaskorzeźba - na murach i kolumnach grobowców i świątyń

Kompozycja w rzeźbie

-postać stojąca, siedząca lub krocząca - nieruchoma

-dostojna, pełna godności, oficjalna

-układ frontalny

-ciało i twarz przedstawione bez wad anatomicznych, w ponadczasowej młodości

-ukazana hierarchia społeczna wielkością rzeźb

posąg Chefrena

posąg Horusa

Mykerinos i dwie boginie

Mykerinos z małżonką

maska Tutenchamona

Malarstwo

-funkcja:

ideologiczna - przekazanie wiadomości religijnych i historycznych .

zdobnicza

-perspektywa pasowa - podzielona na poziome pasy

-przestrzeń umownie pokazana

-znaki pisarskie hieroglify

-pismo ściśle związane z dziełami sztuki

-ciepła gama barw o przewadze brązów, żółci i czerwieni

-cienki barwny kontur

-płaska plama barwna

polowanie na dzikie ptactwo

tancerka i dwie muzykantki

perspektywa, kompozycja pasowa

relief - płaskorzeźba

hieroglify

KANON

W Egipcie utrwalił się kanon (zbiór zasad)

-kanon w rzeźbie

królowie przedstawiani jako osoby młode, bez wad. W pozycji siedzącej lub kroczącej. Były to postaci o największym wzroście. Przedstawione obok żona czy córka, to osoby niższe - dużo mniejsza skala. Urzędnicy przedstawieni dużo bardziej realistycznie i swobodnie. Lud zawsze w ruchu, przy pracy

-w płaskorzeźbie, malarstwie i rysunku postać przedstawiona zgodnie ze stałymi zasadami:

głowa i kończyny z profilu, barki i oko frontalnie, biodra w ujęciu 3/4.

-kompozycja w układach pasowych

-kolumny i filary stylizowane na kształt pni i łodyg roślin. Głowice naśladują formę kwiatu lotosu lub liści palmowych

Sztuka za czasów Echnatona - odstępstwo od kanonu

Czas panowania Echnatona - Amenchotepa IV (żona Nefretete) są szczególnym epizodem w dziejach Egiptu.

- zerwanie z religia politeistyczną - jeden bóg - bóg słońca Aton

- władca popierał sztukę wolną od schematów

- twarze i sylwetki władcy i jego żony przedstawione realistycznie

- malowidła i reliefy przedstawiają życie rodzinne faraona, ukazują radość, życie rodzinne...

-po śmierci Echnatona wrócono do dawnych kanonów